Herfstverwachting: zo snel barst de herfst los

Nog even en dan begint de meteorologische herfst. Barst de herfst dit jaar in september direct los of krijgen we juist nog mooi nazomerweer? In deze herfstverwachting vertellen we jou wat we al over de herfst van 2023 kunnen vertellen.

Voordat we de kansen op een mooie herfst bespreken is het goed om te weten wat je van een normale herfst mag verwachten. Dat het in de herfst geleidelijk koeler wordt en vaker regent is algemeen bekend, maar hoe snel gaat dat nu precies?

Begin september is het vaak nog warm met maxima rond 20 graden en ook eind september is het met een graad of 18 nog niet zo fris. Gemiddeld komt het in september nog tot zeven warme dagen (maxima van 20 graden en meer) in het noorden van het land. Het zuidoosten telt nog 14 warme dagen. Normaal verlopen twee dagen nog zomers met maxima van 25 graden en meer.

In oktober volgt wel een forse temperatuurdaling naar 13 graden aan het einde van de maand. Vooral aan het begin van de maand kan het nog wel een enkele keer 20 graden worden. Maar het is ook de maand waarin de eerste vorst zich meestal aandient. In november daalt de middagtemperatuur verder naar een graad of 8. En landinwaarts vriest het dan gemiddeld al in vijf nachten.

De dagen worden snel korter in de herfst en het wordt ook somberder. In september schijnt de zon nog 40% van de daglichtperiode, in oktober zakt dit naar 36% en in november zien we de zon slechts 25% van de tijd. Naarmate de zon kracht verliest krijgen we vaker te maken met hardnekkige bewolking of mist. In alle drie de herfstmaanden valt ongeveer 75 mm regen, maar toch is er een verschil. In september zijn dit vaak nog kortdurende stevige buien, terwijl het later in de herfst vaker langdurig (mot)regent. Het regent in september 7% van de tijd, in oktober 8% en in november 10% van de tijd.

Koud en buiig herfstweer. Foto: Ben Saanen

Het is natuurlijk lang niet altijd normaal herfstweer. In september kan het regelmatig nog flink zomeren en soms valt in november de winter al in. Dus zowel als je liefhebber bent van hitte als wanneer je winterliefhebber bent mag je hoop hebben op je favoriete weertype in de herfst. Zelfs 35 graden is in september tegenwoordig haalbaar! Meer over de uitersten die mogelijk zijn lees je in ons artikel: Dit weer is normaal in de herfst

De invloed van klimaatverandering op de herfst

Door klimaatverandering is onze herfst opgewarmd. De maximumtemperatuur ligt gemiddeld over de hele herfst tegenwoordig op 14,8 graden, terwijl dit in halverwege de vorige eeuw nog 13,9 graden was. En het aantal warme dagen is gestegen van 11 naar 14! Wel is het zo dat de herfst het seizoen is dat het minst sterk is opgewarmd. Dat de zomer en lente sterker zijn opgewarmd komt doordat deze seizoen ook zonniger zijn geworden. En in de winter is er een toename van milde zuidwestenwinden.

De herfst is er ook een stuk natter op geworden. Door de warmere zeeën verdampt meer vocht en de opwarmde lucht kan meer vocht bevatten. Hierdoor regent het harder dan in het verleden. Aan de wind is niets verandert.

Lees ook: Zo nat wordt onze herfst door klimaatverandering

De kans op een natte en milde herfst is dus door klimaatverandering toegenomen en dat zien we ook terug in de statistiek. 16 van de 23 herfsten (65%) in deze eeuw verliepen warmer dan de toen geldende normaal. 5 herfstseizoenen (22%) verliepen normaal en slechts 2 herfsten (9%) waren kouder dan normaal. De top-10 van warmste herfsten wordt gedomineerd door jaren uit deze eeuw. Alleen op de gedeeld zevende plaats zijn twee jaren uit de vorige eeuw te vinden, namelijk 1982 en 1999. Recordwarm verliep de herfst van 2006 met een gemiddelde temperatuur (over alle dagen en nachten) van 13,6 graden. De laatste koude herfst beleefden we in 2010 met een gemiddelde van 9,9 graden.

Heeft de afgelopen zomer nog invloed op de herfst?

Vaak heeft het verloop van de zomer invloed op het weer in de herfst. Na een warme zomer kunnen we in de herfst extra veel regen verwachten. Vanwege de warme Noordzee krijgen vooral de kuststreken in de herfst met veel regen te maken en na een warme zomer is dat effect nog sterker merkbaar. Ook de herfsttemperatuur kan door invloed van een warme zee hoger dan gemiddeld uitvallen.

De zomer van 2023 begon met een recordwarme en recordzonnige junimaand. Door het zonnige en warme weer warmde de Noordzee sterk op, maar tot uitgesproken hoge zeewatertemperaturen kwam het niet. Dit had te maken met de frisse lente, waardoor we juni nog begonnen met relatief koud zeewater. De zomermaanden juli en augustus hadden beiden normale temperaturen en daardoor is het zeewater aan het einde van de zomer een normale 19 à 20 graden. Hierdoor valt van de Noordzee dit jaar geen extra invloed te verwachten op onze herfst.

Drukte op het strand in Vlissingen deze zomer. Foto: Anne-Marie van Iersel

Heeft El Niño invloed op onze herfst?

Op dit moment is er sprake van weerfenomeen El Niño dat het normale weer wereldwijd verstoort. De invloed reikt verder dan de gebieden rondom de evenaar, maar de invloed op het weer in ons land is beperkt. Wat we er wel van kunnen merken is dat we met minder orkanenrestanten te maken krijgen dan gebruikelijk. Tijdens een El Niño ontstaan namelijk minder tropische stormen en orkanen en daarmee krijgen wij dus ook minder vaak met restanten te maken. Deze restanten kunnen afhankelijk van hoe ze trekken bij ons onvervalst herfstweer opleveren of juist de nazomer in het land brengen. Nu dit minder vaak voorkomt lijkt de kans op normaal wisselvallig herfstweer groter.

Lees hier meer over de invloed van El Niño op het weer in Nederland

Wat tonen de seizoensmodellen?

De seizoensmodellen tonen vooral in september meer invloed van hogedrukgebieden dan normaal. Dat levert ons dan vaak rustig en (vrij) warm weer op met flinke zonnige perioden. Als de wind uit een zuidelijke richting waait kan het zelfs zomers warm worden, maar de windrichting is nog onzeker. Toch kan het ook in deze september soms tot flinke buien komen, waardoor de normale neerslagsom volgens de weermodellen alsnog behaald wordt. Wie weet krijg je dus nog wel te maken met een zomers warmte-onweer. Meer details over het weer in september brengen we komende donderdag in onze maandverwachting.

In de herfst op het terras. Foto: Willy Bonnink-Naves

Voor oktober en november is de verwachting nog erg onzeker, maar volgens de weermodellen blijft het wat zachter dan normaal. De verwachte neerslagsommen liggen daarbij rond normaal. Het best kun je jezelf dus instellen op het gebruikelijke wisselvallige herfstweer in oktober en november, maar dan met iets hogere temperaturen daarbij.

Betrouwbaarheid seizoensmodellen

Computerberekeningen voor een heel seizoen vooruit staan nog in de kinderschoenen, maar ze voegen wel wat toe aan de statistische benadering. Maand- en seizoensverwachtingen komen zo’n 60% van de tijd uit. Ter vergelijking: de verwachting voor 5 dagen vooruit komt 90% van de tijd uit. Daarom moet een seizoensverwachting echt anders worden bekeken.

Herfstwandeling. Foto: Ton Wesselius

De seizoensverwachting voor de eerste maand is logischerwijs betrouwbaarder dan voor de derde maand. Maand- en seizoensverwachtingen voor de zomer en winter komen bovendien vaker uit dan die voor de lente en de herfst. Dit komt doordat de voorspelbaarheid van de atmosfeer in de overgangsseizoenen, waar kou en warmte elkaar vaak afwisselen, kleiner is.

Lees ook: Zo betrouwbaar zijn maand- en seizoensverwachtingen

Tot slot nog een belangrijke kanttekening: seizoensmodellen schetsen puur een grove trend voor de maandgemiddelde luchtdruk, temperatuur en neerslag. Ook in een gemiddeld warme maand kan zomaar een koele week zitten en andersom. Dergelijke details zijn op zijn vroegst aan te geven in onze maandverwachtingen en natuurlijk in ons weerbericht.