Zo voorkom je onderkoeling

Brrr, we zitten in de koudste periode van het jaar en die warme jas, sjaal en handschoenen komen soms goed van pas! Wanneer je niet voldoende beschermd bent tegen de kou kan onderkoeling optreden. In dit artikel lees je meer over het herkennen en voorkomen van onderkoeling.

Net als een thermostaat is ons lichaam constant de temperatuur aan het reguleren. Er komt warmte vrij door de stofwisseling en via de huid raken we een deel van de warmte ook weer kwijt. Bij langdurige blootstelling aan koude en barre omstandigheden is het warmteverlies groter dan de productie en koelen we steeds verder af.

Wanneer ben je onderkoeld?

We spreken van onderkoeling wanneer de zogeheten kerntemperatuur onder 35 graden uitkomt. De kerntemperatuur is belangrijk omdat het de temperatuur aangeeft rond de belangrijke organen in de buikholte. Meestal ligt deze waarde tussen 35,5 en 37,5 graden.

De temperatuur in de rest van je lichaam valt altijd een fractie lager uit dan de kerntemperatuur. Wanneer je met een infraroodthermometer de temperatuur van je voorhoofd meet na een wandeling op een koude dag levert dit een lagere waarde op, maar dan ben je niet onderkoeld.

Luchttemperatuur vs. gevoelstemperatuur

Door een gure wind valt de gevoelstemperatuur in de winter snel een paar graden lager uit. Soms vriest het voor het gevoel terwijl de luchttemperatuur boven nul uitkomt. Houd dus rekening met koudere omstandigheden wanneer je langere tijd buiten bent en het stevig waait. In dit artikel vind je meer over de factoren die de gevoelstemperatuur bepalen.

Schaatsen op natuurijs op open water. Foto: Adobe Stock / g.j. masselink/EyeEm

Signalen van onderkoeling

De kerntemperatuur daalt en het lichaam probeert zoveel mogelijk warmte te produceren, bijvoorbeeld door het samentrekken van spieren: we gaan rillen en klappertanden. Ook de bloedvaten trekken samen om het warmteverlies via de huid te beperken. Het gevolg is een koude, droge en bleke huid. Dit zijn de eerste signalen van onderkoeling.

Bij een verdere daling onder 32 graden worden de gevolgen ernstiger. De huid van je lippen, oren, vingers en tenen wordt blauw. Daarnaast daalt de bloeddruk en het ritme van je hartslag en ademhaling gaat omlaag. Er treedt sufheid en vermoeidheid op omdat minder zuurstof wordt getransporteerd.

Eerste hulp bij onderkoeling

• Wanneer je de signalen van onderkoeling herkent, bij jezelf of bij iemand anders, moet zo snel mogelijk hulp ingeschakeld worden
• Verplaats naar een warmere omgeving, maar laat de overgang niet te groot zijn
• Verwijder natte kledingstukken en wikkel de onderkoelde persoon in (isolatie)dekens
• Geef geen eten en drinken zolang er nog sprake is van sufheid en vermoeidheid, dit voorkomt verslikken. Wanneer de onderkoelde persoon wel scherp en helder is, kan eten juist helpen bij het verhogen van de temperatuur omdat er warmte vrijkomt bij de vertering van eten

De eerste tekenen van onderkoeling zijn een koude en bleke huid. Foto: Adobe Stock / popovatetiana

Wanneer het lichaam van buitenaf geleidelijk weer wordt opgewarmd, bijvoorbeeld door een (isolatie)deken, stroomt er weer meer bloed door het lichaam. Het gevolg is dat er kortstondig extra warmteverlies optreedt en de kerntemperatuur nog een stukje daalt. Dit wordt ook wel de ‘afterdrop’ genoemd. Houd een onderkoeld persoon nog even goed in de gaten, ook al lijkt de ernst van de situatie voorbij.

Hoe kan je je het beste kleden in de winter?

Trek laagjes kleding aan die de huid zoveel mogelijk bedekken. Denk aan handschoenen, een coltrui, een extra shirt met lange mouwen of een maillot/panty onder je broek. Vooral kinderen hebben bij het hoofd extra kleding nodig zoals een muts, sjaal of oorwarmers. Het hoofd van kinderen is in verhouding met hun lichaam namelijk relatief groot.

Trek ook tijdens het sporten laagjes kleding aan. Foto: Marinette Raaijmakers

Let wel op dat de kleding niet te strak zit. Het voordeel van laagjes is dat je ook makkelijk een laagje uit kan doen wanneer het toch te warm is. Houd de kleding ook zo droog mogelijk en kies voor een waterdichte jas en schoenen. Natregenen vergroot de kans om onderkoeld te raken en ook na een intensieve training kan je door een bezwete huid extra snel warmte verliezen. Als je gaat sporten is het dus aan te raden om een extra setje droge en warme kleding mee te nemen.