Dit is hoe hagel ontstaat en wanneer je grote hagelstenen kunt verwachten

Hagel zijn kleine klompjes ijs, maar hoe ze ontstaan en wat daar voor nodig is kun je lezen in dit artikel. Er zijn ook verschillende soorten hagel en het is handig als je deze uit elkaar kunt houden. Kleine hagelstenen veroorzaken weinig schade, maar grote hagelstenen kunnen gevaarlijk zijn.

Hagel beginnen als kleine klompjes ijs die worden gevormd door hele kleine onderkoelde waterdruppels. Hoog in een bui vriest het altijd, ook wanneer de thermometer in de tuin waarden ruim boven het vriespunt aangeeft. Bij die lage temperaturen zitten in de wolk niet alleen ijskristallen, maar ook waterdruppels met een temperatuur onder het vriespunt. Deze onderkoelde druppels kunnen samenklonteren en op die manier ijs vormen.

In een bui heb je sterke luchtstromen. Een is omhoog gericht en een andere omlaag. Zolang een ijsklompje in de omhoog gerichte luchtstroom blijft zweven kan het hagelsteentje groeien totdat het te zwaar wordt en naar beneden valt. Deze hagelsteentjes zijn vaak kleiner dan een halve centimeter veroorzaken geen schade bij de val. Wel kan het tijdens een flinke hagelbui in enkele minuten tijd wit worden en gladheid veroorzaken. Deze hagelsteentjes kun je behalve de grootte herkennen doordat ze na de val een eind wegstuiteren en ondoorzichtig zijn.

In de winter en het vroege voorjaar is hagel veel kleiner. Foto Corry van Daalen.

Deze hagel komt juist in de winter voor en wordt ook wel winterhagel genoemd. Meteorologen spreken ook wel van korrelhagel, omdat de grootte veel geringer is dan de hagel die we in de zomer kunnen krijgen. Maar vanwege het pleonasme korrel en hagel kan dit verwarrend zijn.

Grote hagel is zomerfenomeen

In het zomerhalfjaar kunnen hagelstenen veel groter worden en wordt ook wel zomerhagel genoemd. De luchtstromen in de bui zijn dan veel sterker en de warme lucht bevat ook veel meer vocht. Een beginnend hagelsteentje wordt hoog de bui in gevoerd en valt daarna naar beneden. Als een hagelsteen weer in de hooggaande luchtstroom terechtkomt kan deze rondjes gaan draaien. Op een hete zomerdag kan een stevige bui makkelijk 10 km hoog worden en op 3-4 km hoogte is de temperatuur onder nul. Elke keer dat een hagelsteen een rondje door de bui maakt zal het onderin de bui een beetje smelten en hoger in de bui weer bevriezen en groter worden.

Hoe meer rondjes de hagelsteen maakt, hoe groter en zwaarder hij wordt. Op een gegeven moment wordt hij te zwaar en valt hij uit de wolk. Door het herhalende proces van smelten, bevriezen en groeien krijgt de hagelsteen niet de witte luchtige structuur van een sneeuwvlok, maar een hard uiterlijk met afwisselend transparante en wittere laagjes. Een zware zomerbui kan makkelijk hagelstenen van 2 tot 4 centimeter veroorzaken en dan is er kans op schade of letsel. Dit kan aanleiding zijn voor code oranje.

Zeer grote hagel (tot 8 cm) op 28 juni 2022 in Tegernsee, Duitsland. Foto: Wouter van Bernebeek

Bij extreem zware buien zijn onder ideale omstandigheden zelfs hagelstenen van 10 cm mogelijk, maar dit is heel zeldzaam.

Het hele jaar door kans op hagel

Hagel kan het hele jaar voorkomen. In de winter is hagel klein en meestal ongevaarlijk en in de zomer kunnen zware buien met gevaarlijk grote hagelstenen gepaard gaan. In de tussenliggende seizoenen is de grote van de hagelstenen afhankelijk van de temperatuur en de grootte van de buien. In het weerbericht geven we het altijd aan als bij buien hagel kan voorkomen. Vooral in de zomer is bij hagelbuien altijd kans op onweer. Lees ook hoe onweer ontstaat.