Zo koud, somber en nat kan het op nieuwjaarsdag zijn

Op nieuwjaarsdag start vaak een koudere fase van de winter. Januari is dan ook de koudste maand van het jaar. In sommige jaren zette de winter al fel in aan het slot van het oude jaar en was het met Nieuwjaar gelijk ijzig koud. In dit artikel nemen we je mee naar de koudste nieuwjaarsdagen uit het verleden. Ook bespreken we de somberste en natste nieuwjaarsdagen

De gemiddelde temperatuur op nieuwjaarsdag in het huidige klimaat ligt op 5,5 graden. Het kwam op nieuwjaarsdag sinds 1901 maar liefst 20 keer tot een officiële ijsdag, waarop het de hele dag bleef vriezen. Dat wil zeggen dat het op 17% van de nieuwjaarsdagen sinds 1901 bleef vriezen in De Bilt. Dat is een iets hoger percentage dan op oudejaarsdag.

De maximumtemperatuur lag één keer beneden -5 graden. Op 1 januari 1997 werd het niet warmer dan -7,3 graden. Enkele dagen na deze recordkoude nieuwjaarsdag werd op 4 januari de vijftiende en (voorlopig) laatste Elfstedentocht gehouden.

Lees ook: Klimaatverandering: zo vaak kunnen we schaatsen in de toekomst

De tweede plek in de lijst met koudste nieuwjaarsdagen wordt ingenomen door 1979. Het werd toen maximaal -5 graden. Daarmee was het al een stuk minder koud dan op de recordkoude oudejaarsdag van 1978. De derde plaats wordt gedeeld door 1963 en 1970 met -4,8 graden.

De top-10 van koudste nieuwjaarsdagen kent geen recente jaren. In 2002, 2004, 2009, 2010, 2017 en 2020 was het wel kouder dan normaal met temperaturen van 0 tot +2 graden. In 2017 bleef het overdag nog lang vriezen en kwam het vooral in het oosten en zuiden van het land tot gladheid door ijzel en sneeuw.

Zeer strenge vorst in 1979

De minimumtemperatuur bereikte op 1 januari 1979 een recordlage waarde van -16,9 graden. Daarmee was sprake van zeer strenge vorst. Ook in 1997 was het ijzig koud met -13,7 graden als minimum. 1970 maakt de top-3 compleet met -12 graden.

Lees ook: Dit zijn de zachtste en zonnigste nieuwjaarsdagen uit de geschiedenis

Meeste neerslag in 1943

De nieuwjaarsdag van 1943 registreerde de meeste neerslag: 19,3 mm. Daarna volgen 1939 en 2003 met 16,9 mm. Recent was het ook in 2013 erg nat met 14,5 mm regen.

Sinds 1951 wordt ook de neerslagsoort geregistreerd. Sindsdien zijn er zeventien jaren geweest waarin sneeuwvlokken zijn waargenomen op 1 januari. Deze eeuw sneeuwde het in 2004, 2010 en 2017. In 2004 ontstond op nieuwjaarsdag in de westelijke helft van het land een sneeuwdek dat plaatselijk 7 cm dik was.

Het heeft op nieuwjaarsdag in het verleden regelmatig gestormd. In totaal telt 1 januari zes stormen in de meetreeksen van het KNMI. De meest recente daarvan deed in 1995 de noordkust van het land aan. Een zware storm kwam op de eerste dag van het jaar nog nooit voor.

Sombere nieuwjaarsdag traditie

Sinds 1901 was de zon op 1 januari maar liefst 56 nieuwjaarsdagen niet te zien in De Bilt. Aanvullend kwam het 12 keer tot een streepje zon of hooguit een uur zonneschijn. Dat het ruim de helft van de nieuwjaarsdagen somber is komt doordat in deze tijd van het jaar vaak hardnekkige wolkenvelden en mistvelden voorkomen.

Waarschijnlijk speelt hardnekkige vuurwerkmist die op windarme nieuwjaarsdagen blijft hangen hier ook een rol in. De laatste decennia werd steeds meer vuurwerk afgestoken rond de jaarwisseling. Slechts 18 keer was het (behoorlijk) zonnig met minstens vier uur zonneschijn.