Officieel watertekort door droogte, verdeelplan treedt in werking

Door de aanhoudende droogte heeft Nederland officieel een watertekort, zo kondigt de regering woensdag aan. Het schaarse water zal volgens wettelijke afspraken worden verdeeld, zodat dijken, veengebieden en zeer kwetsbare natuur zo lang mogelijk worden voorzien van water. In de komende weken volgen mogelijk meer maatregelen.

Sinds halverwege vorige maand was er volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat al sprake van een "dreigend watertekort". Nu spreekt de regering van een "feitelijk watertekort". Daardoor wordt de zogeheten verdringingsreeks in werking gesteld. Dat is een wettelijk vastgelegde maatregel die belangrijke gebieden voorrang geeft als een beperkte hoeveelheid zoetwater wordt verdeeld. Die was al van kracht in waterschap Vallei en Veluwe, maar nu dus in heel Nederland.

De eerste prioriteit in dit plan is om de dijken veilig te houden en om onomkeerbare schade aan de natuur en veengebieden te voorkomen. Daarna zal het zoetwater worden ingezet om de drinkwater- en energievoorziening in stand te houden. Andere belanghebbenden - zoals de industrie, landbouw en scheepvaart - sluiten later aan in de rij.

Lees ook: kans op scheuren in uitdrogende veendijken

Managementteam Watertekorten bijeen

Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) schrijft woensdag ook aan de Tweede Kamer dat het Managementteam Watertekorten (MTW) voor het eerst sinds 2018 bijeen wordt geroepen. Dit team bestaat uit Rijkswaterstaat, waterschappen, drinkwaterbedrijven, provincies en drie ministeries en mag besluiten over maatregelen die meerdere regio's treffen of zelfs landelijk zijn.

De drinkwatervoorziening komt niet in gevaar volgens de regering. Wel vraagt minister Harbers alle Nederlanders om "goed na te denken of ze hun auto moeten wassen of hun opblaaszwembadje helemaal moeten vullen."

Door de aanhoudende droogte waren al verschillende maatregelen van kracht. Zo geldt in delen van het land een sproeiverbod voor de landbouw. Ook mogen schepen elkaar niet inhalen op delen van de Gelderse IJssel. De vaargeul is hier smal geworden vanwege de lage waterstand. Bovendien wordt het waterpeil van het IJsselmeer zo hoog mogelijk gehouden omdat hier veel drinkwater vandaan komt.

In de Achterhoek zijn sloten en kleine watergangen al drooggevallen door het oplopende neerslagtekort. Foto: Willy Bonnink-Naves

Dijken, bodem en natuur krijgen zo lang mogelijk water

Deze verdeling is vastgelegd in de zogenoemde verdringingsreeks, die waterbeheerders inzetten bij een ernstig watertekort. De stabiliteit van de dijken is belangrijk voor de nationale veiligheid. Ook inklinken van de bodem en onomkeerbare schade aan natuur door droogte en verzilting moet voorkomen worden, want dat kan nooit meer worden hersteld.

Van ernstig watertekort is sprake als de maatschappelijke en ecologische behoefte aan water groter is dan de beschikbare hoeveelheid water, aldus de waterbeheerders. Het beschikbare zoetwater moet dan worden verdeeld en daarvoor is de reeks opgenomen in de Waterwet, na de droogte in 2003. Toen bezweek bij Wilnis een veendijk door uitdroging.

Verschillende categorieën

In de verdringingsreeks zijn vier categorieën van watergebruikers benoemd. De belangen van scheepvaart, niet-kwetsbare natuur, landbouw en waterrecreatie vallen in categorie 4, de groep die als eerste geen water meer mag gebruiken. In categorie 3 valt water voor kapitaalintensieve gewassen en water voor bedrijfsprocessen. Waterschappen en provincies kunnen daar op regionaal niveau over besluiten. Waterschappen Vallei en Veluwe en Aa en Maas hebben dat recent gedaan.

Het beregenen van landbouwgewassen krijgt met deze verdeelsleutel als eerste met beperkingen te maken. Foto: Gerard van Vugt.

De drinkwater- en energievoorziening vormt categorie 2, dus direct na het water voor dijken en natuur. Over beide categorieën worden nationale besluiten genomen. De Europese Commissie vindt de drinkwatervoorziening het belangrijkste in geval van droogte. Nederland wijkt daarvan af, omdat hier veel veen in de ondergrond voorkomt. Veen gaat inklinken bij grote droogte en dat kan voor bodemdaling zorgen. Het waterschap in Zeeland heeft daartegen woensdag al noodmaatregelen genomen.