Dit weer is normaal in januari

Welk weer is normaal in januari? Misschien denk je direct aan kraakheldere nachten, zonnige dagen, schaatsen op natuurijs en een lekker pak sneeuw. Maar is dit wel zo gebruikelijk en welke rol speelt het opwarmende klimaat hierin? In dit artikel vertellen we je wat normaal januariweer is en welke extremen mogelijk zijn.

Om gelijk maar met de deur in huis te vallen; de gemiddelde januaritemperatuur in De Bilt ligt in ons huidige klimaat met 3,7 graden ruimschoots boven nul. Overdag is het gemiddeld 6,2 graden en ’s nachts 1,0 graden. De kans op nachtvorst is duidelijk aanwezig, maar het vriest vaker niet dan wel. Januari telt twaalf vorstdagen met minima onder nul en twee à drie ijsdagen waarop het de hele dag blijft vriezen.

Klimaatgemiddelde voor januari over de periode 1994-2023.

Matige vorst (minima onder -5 graden) komt gemiddeld vier keer in januari voor en strenge vorst (minima onder -10 graden) een halve keer. In de praktijk komt het eens in de vijf jaar tot één of meerdere nachten met strenge vorst in januari. Tussen januari 2013 en februari 2021 had het recordlang niet streng gevroren in De Bilt. Op 13 februari 2021 was het eindelijk weer zover. Nu is het nog wachten tot het weer een keer in januari gebeurt.

Regionale verschillen

Het vriest in het oosten, zuidoosten en noordoosten beduidend vaker dan in het zuidwesten, westen en noordwesten. In Vlissingen ligt de gemiddelde januaritemperatuur op 4,5 graden en vriest het slechts 7 keer. Op de weerstations Eelde en Twenthe is het in januari gemiddeld 2,8 graden en komen 13 vorstdagen voor.

Van -27,4 graden tot +16,5 graden

In het verleden heeft januari zich vaak laten zien als een barre wintermaand. Het nationale kouderecord van Nederland is gemeten op 27 januari 1942 in Winterswijk en staat op -27,4 graden. In De Bilt staat het kouderecord voor januari (en alle maanden) op dezelfde datum met -24,7 graden.

Ook in ons warmere klimaat in januari wordt soms nog geschaatst. Foto: Jannes Wiersema

De hoogste temperatuur ooit gemeten in januari in De Bilt is 15,6 graden en werd in 2023 gemeten in de nieuwjaarsnacht. Het vorige record stond op 15,1 graden en dateerde van 13 januari 1993. Over alle stations is het record 16,9 graden en deze waarde werd op 1 januari 2023 gemeten in Eindhoven. Het oude record van 16,5 graden, dat dateerde van 16 januari 1947 in Maastricht werd daarmee gebroken. Soms is al vroeg in januari al sprake van een vleugje lente.

De absolute temperatuurrecords voor januari mogen er zijn, maar ook qua stormen heeft januari geschiedenis geschreven. Het is de stormmaand bij uitstek met in totaal elf zware stormen en vier zeer zware stormen. De meest bekende zeer zware storm is die van 31 januari 1953. Hierop volgde de grote watersnoodramp in het zuidwesten van Nederland. De meest recente zeer zware storm vond plaats op 18 januari 2018.

68 zonuren en 72 mm neerslag

In januari zijn de dagen kort en mogen we niet op al te veel zon rekenen. Ruim 25% van de tijd is het zonnig. Gemiddeld over het land schijnt de zon 68 uur. In Zeeland is de zon 8 uur meer te zien dan gemiddeld en in Groningen 7 uur minder.

Het regent in januari gemiddeld over het land zo’n 72 mm. Op de Veluwe en op het Drents plateau is het daarbij vaak wat natter, terwijl Zeeland en Midden-Limburg droger zijn dan het landelijk gemiddelde. Grote regionale verschillen zijn er meestal niet. Iedereen krijgt zijn portie regen! De regen valt verspreid over ruim 70 uur.

Wat is er veranderd aan het klimaat in januari?

Sinds halverwege de vorige eeuw is het klimaat in januari sterk opgewarmd. In de jaren 80 stond het klimaatgemiddelde voor januari in De Bilt nog op 2,0 graden. Sindsdien is het klimaat in januari 1,7 graden warmer geworden. Daarbij is het aantal officiële vorstdagen met drie gedaald en zijn we ook anderhalve ijsdag kwijtgeraakt.

Door afname van luchtvervuiling is het aantal zonuren flink gestegen van gemiddeld 46 naar 68 uur nu. Er valt tegenwoordig bijna tien mm meer dan vroeger, maar de stijging zet het laatste decennium niet door.