Wat is het broeikaseffect en waarom kunnen we niet zonder?

Dankzij het broeikaseffect is het op veel plaatsen in de wereld vaak aangenaam warm. Zonder broeikaseffect zou het gemiddeld veel kouder zijn en zouden er veel grotere temperatuurverschillen zijn op aarde. Wat het broeikaseffect is en hoe het werkt lees je in dit artikel.

De kortgolvige straling (zichtbaar licht) van de zon en aardwarmte warmen het aardoppervlak op. Aardwarmte is warmte dat vanuit de kern van de aarde naar buiten komt. De aarde koelt af door langgolvige straling (niet zichtbaar, infrarood) uit te stralen naar het heelal. Deze processen zijn in evenwicht en daardoor is de gemiddelde temperatuur over de hele aarde nagenoeg constant.

Broeikasgassen absorberen veel van deze langgolvige straling en kaatsen het voor een deel weer terug naar de aarde. Dit wordt het broeikaseffect genoemd. Hierdoor is het gemiddeld 33 graden warmer dan het was geweest als de aarde geen atmosfeer met broeikassen had gehad. Een versterkt broeikaseffect veroorzaakt een hogere temperatuur op aarde. Deze hogere temperatuur geeft weer een hogere langgolvige uitstraling tot een nieuw evenwicht ontstaat.

De belangrijkste broeikasgassen in atmosfeer zijn:

• Waterdamp
• Koolstofdioxide (CO2)
• Methaan
• Distikstofmonoxide (lachgas)
• Ozon

Aarde zonder broeikaseffect veel kouder en extremere temperatuurverdeling

Zonder broeikasgassen was de temperatuur op aarde gemiddeld -18 graden. De gemiddelde temperatuur op aarde is echter ongeveer 15 graden. De temperatuurverdeling zou bovendien veel extremer zijn op aarde zonder broeikaseffect. Rond de evenaar zou het overdag heter zijn dan het nu is en verder weg van de evenaar (ook in Nederland) zeer veel kouder.

Foto: AdobeStock/jenoche

Werkt een broeikas ook zo?

Het terugkaatsen van straling door broeikasgassen speelt voor de temperatuur in broeikassen nauwelijks een rol. In een broeikas warmt de zon de lucht op door het glas, maar kan de warmte door ditzelfde glas niet naar boven ontsnappen. Het glas heeft de rol van de broeikasgassen en doet dit bovendien veel efficiënter.

Het broeikaseffect op andere planeten

Een planeet met een zeer sterk broeikaseffect is Venus. Deze planeet heeft een dichte atmosfeer met zeer veel koolstofdioxide. De gemiddelde temperatuur van Venus is 480 graden. Venus staat iets dichter bij de zon dan de aarde, maar het verschil in temperatuur met de aarde wordt voor verreweg het grootste deel veroorzaakt door het broeikaseffect.

De atmosfeer en het oppervlak van Venus. Foto: Adobe Stock / Peter Jurik

Mercurius heeft vrijwel geen atmosfeer en broeikasgassen. Deze planeet staat nog dichter bij de zon en kent extreem grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht. Overdag wordt het op sommige plekken meer dan 400 graden, maar in de nacht kan de temperatuur dalen tot -170 graden.

Vind je dit soort artikelen interessant? Schrijf je dan in voor de gratis Weeronline nieuwsbrief.