Koudste februari sinds 1996

Februari begon met een felle vorstperiode. De eerste 11 dagen van februari zijn sinds de start van de metingen nog nooit zo koud verlopen als dit jaar – gemiddelde temperatuur -7,0 graden Celsius. We beleefden dan ook voor het eerst sinds 1997 een heuse koudegolf. Deze begon op 30 januari en eindigde op 8 februari. Dat de maandgemiddelde temperatuur nog positief uitpakte, met +0,8 graden, kwam door de zachte tweede helft van februari. De normaal voor februari ligt op +3,3 graden.

Krachtige vorstinval – toch lang wachten op betrouwbaar natuurijs

Al eind januari viel de winter in met op zondag 29 en maandag 30 januari in het hele land lichte sneeuwval. Na een zachte start van de winter lagen alle sloten en plassen nog open dus de ijskwaliteit kwam niet in gevaar. Matige tot strenge vorst in de nachten werd die week meer regel dan uitzondering en al vanaf zondagochtend 7 uur kwam de temperatuur in De Bilt ook overdag niet meer boven het vriespunt uit. Ondanks dat het hard vroor groeide het ijs maar langzaam. Het water moest namelijk eerst afkoelen van +4 graden tot rond het vriespunt en vervolgens zorgde een stevige oostenwind voor flinke windwakken.

Sneeuwval tast dun ijs aan – geen Elfstedentocht

Vrijdag 3 februari trok vanuit het noorden een storing over, waarbij het in een smalle kuststrook enige tijd licht dooide. Maar het belangrijkste resultaat van de 5-10 cm sneeuw was een verkeerschaos. Het treinverkeer liep volledig vast en de vrijdag middagspits vestigde een 4e plaats in de lijst met drukste spitsen. In het oosten van Twenthe en de Achterhoek bleef het landschap overigens grotendeels groen, doordat de sneeuwbuien net ten westen passeerden. In de avond klaarde het breed op en ging het (zeer) streng vriezen. Daarna volgde nog een lange reeks met nachten waarin het (zeer) streng vroor.

Op plaatsen waar het ijs op 3 februari dik genoeg was kon met de sneeuw van het ijs vegen, voordat het schade aan zou richten. Op andere plaatsen, zoals op het Friese Slotermeer, moest men een aantal dagen wachten totdat het ijs zeer langzaam zo dik was geworden dat er geveegd kon worden. Vaak was het ijs op plaatsen waar nog wakken hadden gezeten aangetast en van zeer slechte kwaliteit. Dankzij de koudegolf, met (zeer) strenge vorst, liep de Elfstedenkoorts al snel op tot recordhoogte en alles werd in het werk gezet om de Toch der Tochten te laten doorgaan. De koorts was echter snel genezen toen de voorzitter van de Friese Elfsteden op woensdag 8 februari aankondigde dat het ijs te slecht was en dit niet meer goed zou komen. De dooi zou vanaf de daaropvolgende zondag invallen en het ijs zou niet sterk genoeg worden met nog slechts een paar nachten strenge vorst.

Recordregen

Het regende begin februari kouderecords. We sommen de belangrijkste feitjes hieronder even op:

• In Groningen vroor in het februari nog nooit zo hard als dit jaar: -19,5
• De gevoelstemperatuur lag ’s ochtends in Flevoland soms rond -30
• In de nacht van 3 op 4 februari vroor het na sneeuwval in vrijwel het hele land streng tot zeer streng. In Lelystad werd de laagste temperatuur van de winter bereikt: -22,9. Ook in de Bilt was het koud met -18,9 graden. De koudste nacht sinds 1956.
• Sinds 1986 beleefden we niet zoveel ijsdagen in februari: 11 tegen 2 normaal. In 1947 en 1956 bleef het langer vriezen dan dit jaar, met als gevolg een record van 24 ijsdagen.
• Het kwam deze februarimaand 15 keer tot vorst, waarvan het 12 keer matig vroor (minima < -5,0). Van deze 12 nachten, waren er 7 waarbij het kouder was dan -10 graden (strenge vorst) en daarvan vielen er 3 zelfs in de categorie van zeer strenge vorst (minima <-15,0 graden).
• Op basis van het Hellmann koudegetal (de som van alle negatieve etmaalgemiddelden), 80,5 zou februari eindigen op een 8e plaats van koudste februarimaanden. Het zachte tweede deel van februari trok de maandgemiddelde temperatuur echter flink omhoog.
• Het IJsselmeer lag deze vorstperiode grotendeels dichtgevroren en ook de Waddenzee vertoonde ijsschotsen. Toen de dooi inviel was er op veel plaatsen sprake van kruiend ijs.

Dooiaanval, met ijzelbuien en weeralarm

Zondag 12 februari volgde de eerste echte dooiaanval. In het westen en noorden van het land steeg de temperatuur tot boven het vriespunt. In het binnenland bleef het de hele dag nog vriezen. Een storing trok over het land en veroorzaakte lichte sneeuwval en in een smalle kuststrook ook wat regen (soms op een bevroren ondergrond). In de avond koelden de wegen weer flink af, terwijl zachte lucht zich over het land probeerde uit te breiden. Op grote hoogte lukte dit al, waardoor de buien die overtrokken, neerslag in de vorm van regen achterlieten. Een nacht met ijzel en vele ongelukken volgde. Er werd zeer veel zout gestrooid om de gladheid te voorkomen, maar een kwartier na het passeren van een strooiauto kon het al weer glad zijn.

Het KNMI besloot, in overleg met enkele maatschappelijke instanties om tijdens de ochtendspits een weeralarm af te geven. De grootste problemen waren toen echter al achter de rug, omdat de meeste buien naar het zuidoosten wegtrokken. In de loop van de ochtend kwam de wegdektemperatuur overal weer boven nul.

Saaie tweede helft van de maand

De tweede helft van februari kenmerkte zich door rustig weer, met soms wat regen en veel bewolking. Toch kwam het tijdens heldere nachten soms nog tot nachtvorst. Er moest nog regelmatig gestrooid worden, omdat de kou nog in de bodem zat en de wegen snel konden bevriezen. Bijzondere weergebeurtenissen vonden er verder niet plaats.

Zeer zonnig en droog

De vorstperiode ging gepaard met veel zonneschijn. Ondanks dat de zon zich de tweede helft van de maand niet meer dagelijks liet zien komt het totaal aantal zonuren hoog uit – circa 121 uur tegen 82 normaal. Dit betekent een vierde plaats in de ranglijst met zonnigste februarimaanden. De maand verliep ook droog, dankzij de lange periode van hogedrukinvloeden, 24 mm tegen 55 normaal.