Wat is een rolwolk?

Wolken zijn er in veel verschillende soorten en maten. Tot de meest spectaculaire wolken behoort de rolwolk. Wat een rolwolk is en in welke weersituatie ze kunnen voorkomen vertellen we je in dit artikel.

Rolwolken komen in Nederland het vaakst voor in de zomer en meestal ontstaan ze bij zware onweersbuien. Ze kunnen heel soms echter ook verschijnen bij een verder heldere hemel. 

Maandagochtend 12 april 2021, Houten

Dalende koude lucht

Rolwolken ontstaan in een weersituatie met snel dalende koude lucht. Dit gebeurt bijvoorbeeld midden in een forse onweersbui, waarbij een bel koude lucht naar beneden zakt. Deze koude bel komt bij zijn val warme lucht tegen. Koude lucht is zwaarder dan warme lucht en drukt daarmee warme lucht opzij naar de voorkant van de bui. De warme lucht stijgt daarbij vervolgens ook weer wat op en koelt dan af. Hierdoor kan er vocht condenseren en ontstaat een nieuwe wolk aan de voorzijde van de onweersbui. Zolang de koude lucht blijft duwen zal de wolk voorwaarts bewegen en daarbij om zijn as rollen.

Morning Glory

Dalende koude lucht kan ontstaan bij sterke windverschillen op verschillende hoogtes in de atmosfeer. Bij deze windverschillen kan een verstoring in het windveld snel uitgroeien en een dalende bel lucht veroorzaken. Een gebergte of een grens van land en zee kan een trigger voor zo’n verstoring zijn.

In de Golf van Carpentaria, ten noorden van Australië, ontstaan regelmatig rolwolken in de maanden september, oktober en november. Dit gebeurt in de late nacht en vroege ochtend. Hierdoor hebben de rolwolken in dit gebied de naam ‘Morning Glory’ gekregen. 

Soms kan zo’n Morning Glory wolk wel 1000 kilometer lang zijn. Ze zijn 1-2 kilometer in hoogte en de onderkant bevindt zich slechts 100-200 meter boven de grond. Hierdoor zien ze er zo indrukwekkend uit. 

rolwolk Australië

Foto: Adobe Stock / HollyHarry

De omgeving speelt hier een cruciale rol. Het verschil in afkoelen en opwarmen van land en zee veroorzaakt hier dagelijks een zeewindcirculatie. In de nacht stroomt lucht vanaf het Cape York schiereiland de Golf van Carpentaria in en kan dan de golvende luchtmassa’s creëren. 

Shelf cloud geen rolwolk

Een rolwolk doet denken aan een shelf cloud. Dit is een soort boogwolk die aan de voorkant van een zware (onweers)bui kan zitten. De voorste begrenzing van een shelf cloud ziet er chaotisch uit met snel vormende en stijgende wolkenflarden. Ze rollen echter niet mooi om een as zoals bij een rolwolk.

Een ander verschil is dat een shelf cloud onderdeel van de onweersbui is. Rolwolken komen los van de buienwolk en bewegen er voor uit. 

Lees ook: wat moet je doen bij hevig onweer.

Hoofdfoto: Wouter van Bernebeek