Dit is waarom het zuiden en oosten van Nederland gevoeliger zijn voor droogte

In ons kleine, zo goed als, vlakke land valt niet overal evenveel neerslag. Al zijn de verschillen ook weer niet supergroot. Er zijn echter andere redenen, waardoor het oosten en zuiden van Nederland gevoeliger zijn voor droogte. Welke dat zijn lees je in dit artikel.

In het algemeen zijn de natste gebieden van Nederland de Veluwe en de Randstad. Het droogst is het aan de oostgrens, in het oosten van Brabant en vooral in het midden van Limburg. In de natste regio’s valt in een gemiddeld jaar ongeveer 950 mm neerslag. In de droogste delen van het land is dit ongeveer 750 mm.

Lees meer in: wat zijn de natste vijf provincies van Nederland en in wat zijn de droogste provincies van Nederland.

Droogte en klimaatverandering

De opwarming van de aarde leidt in Nederland en omstreken tot een lichte toename van de neerslag. De adder onder het gras is dat klimaatverandering daarbij tot veel sterkere variaties leidt. Buien worden zwaarder, waardoor wateroverlast vaker zal voorkomen. Aan de andere kant komen hittegolven vaker voor, duren langer en kunnen nog heter worden. Ook droge periodes kunnen langer duren en meer overlast veroorzaken.

Lees ook: regionale verschillen in klimaatverandering

Groeiseizoen

Voor de grondwaterstand is neerslag in de herfst en winter ook belangrijk, maar in het algemeen valt droogte in de winter niet zo op. Voor het monitoren van de droogte, ook wel het neerslagtekort, wordt het groeiseizoen genomen. Dit is de periode waarin (landbouw)gewassen met een flink tempo groeien. Hiervoor wordt standaard 1 april t/m 30 september aangehouden. Zo kunnen we gemakkelijk droge jaren met elkaar vergelijken, maar helemaal eerlijk is het niet. Voor grote delen van het land heeft de grondwaterstand op 31 maart wel fikse gevolgen voor de impact van eventuele droogte.

Beregenen. Foto: Jos Hebben

In de groeiperiode is er in Nederland gemiddeld een neerslagtekort. Dit betekent dat er meer vocht verdampt dan er valt. Dit neerslagtekort is vaak het hoogst aan het einde van de zomer, in augustus. Gemiddeld is dit zo’n 120 mm, maar in zeer droge jaren kan het meer dan 300 mm zijn.

Verschillen in het landschap

In de noordwestelijke helft van het land zit grondwater standaard veel hoger dan in het oosten en zuiden. Flinke stukken van bijvoorbeeld Zuid- en Noord-Holland liggen zelfs lager dan het zeeniveau en zouden onder water komen te staan als we zouden stoppen met wegpompen van water. Zo lang er water via rivieren, zoals de Rijn, Nederland binnenstroomt zal het nooit echt droog worden in de kustprovincies. Langdurige droogte kan in deze gebieden wel problemen veroorzaken, zoals verzilting (toename van het zoutgehalte) van het grondwater.

In het oosten en zuiden van Nederland is dat anders. Zeker op de hogere zandgronden in provincies als Brabant, Limburg, Gelderland en Overijssel zit grondwater vaak meer dan een meter diep en op sommige plekken zelfs meer dan twee meter diep. Na een droog jaar kan het grondwater zomaar een halve meter lager zitten dan gebruikelijk en dit herstelt zich niet met een paar natte dagen.

Animatiefilmpje door in60seconds.nl

Zand houdt geen water vast

Het is niet alleen de hoge ligging in het landschap, waardoor het water in het zuiden en oosten van het land snel wegzakt. Zand heeft in tegenstelling tot klei en veen niet de eigenschap om water vast te houden. Dit speelt ook een rol in de snelle uitdroging van de grond. Bovendien warmen zandgronden sterker op en bevinden ze zich in de warmste delen van het land. De warmte versterkt de uitdroging dan weer verder.

Flinke droogte-problemen in oosten en zuiden

Een langere droge periode in het groeiseizoen kan in deze gebieden flinke problemen veroorzaken en dit is sneller aan de orde als de grondwaterstand aan het einde van de winter al laag was. Bij een sproeiverbod zullen boeren in de regio een groot deel van hun oogst verloren zien gaan. Aanhoudende droogte kan grote schade aan de natuur veroorzaken en ook het leven van dieren in de natuurgebieden bedreigen.

In regio’s waar droogte de afgelopen jaren vaak een probleem vormde moet nagedacht worden over aanpassingen in het landgebruik. Ook valt op veel plaatsen winst te halen door het watersysteem (de vennen, plassen, beken en sloten) meer in te richten op het vasthouden van water, zodat er grotere lokale watervoorraden ontstaan.

Of er komende dagen veel neerslag op het programma staat lees je in het meest uitgebreide weerbericht van Nederland.