Waarom worden de dagen in september zo snel korter?

Elke herfst is er wel een moment dat je denkt: “wat wordt het al vroeg donker”. Het lijkt alsof de dagen steeds sneller korter worden. En dat is niet zo gek, want in september en begin oktober worden de dagen ook écht sneller korter. Sneller dan bijvoorbeeld in augustus of november. Hoe komt dat?

Met het korter worden van de dagen bedoelen we natuurlijk het afnemen van de daglichtperiode. Het verschil in daglichtlengte heeft te maken met de stand van de aarde ten opzichte van de zon. Het noordelijk halfrond staat in de zomer naar de zon toe gericht en in de winter van de zon af. De seizoenen en ook de daglengte hangen dus af van de hoek die de rotatie-as van de aarde maakt met de zon. In de zomer maakt de as een kleine hoek met de zon, in de winter is die hoek juist groot.

Hoe de rotatie-as gedurende het jaar verandert ten opzichte van de zon. Foto: Adobe Stack / designua.

Dagen worden korter, maar niet met hetzelfde tempo

Als we van de zomer naar de winter gaan, dan wordt de hoek van de aardas met de zon dus geleidelijk groter. Maar die hoek verandert niet met een vaste snelheid! Rondom de equinox, dat is het moment waarop de zon recht op de evenaar schijnt, verandert deze hoek sneller dan op andere momenten. De equinox vindt elk jaar plaats rond 21 maart en 23 september. Met het veranderen van de hoek, verandert dus ook de daglichtperiode. En omdat de hoek rond de equinox sneller verandert dan anders, doet de daglengte dat in die periode dus ook!

Tijden van zonsopkomst en zonsondergang voor Midden-Nederland. In het noorden duren de dagen in het winterhalfjaar korter en in het zomerhalfjaar langer.

Hetzelfde geldt in de lente

Nou is het dus niet zo dat dit alleen geldt in de herfst. In maart, tijdens de ‘andere’ equinox, verandert de daglengte ook sneller dan in de periode daarbuiten. Maar dan verandert de daglengte in 'positieve' zin. Met andere woorden: rond 21 maart worden de dagen sneller langer dan tijdens de andere dagen in de lente.

Mooie zonsondergang. Foto: Jannes Wiersema.

Op hogere breedtegraden worden de dagen nog sneller korter!

Waar de dagen in Nederland begin augustus met zo’n 3:30 minuten per dag korter worden, gaat dat rond 23 september met ruim 4 minuten nog sneller. Het kan nog extremer. Neem bijvoorbeeld Helsinki. Deze stad ligt een stuk noordelijker dan Nederland. Hier wordt de daglichtperiode begin augustus met een kleine 5 minuten per dag ingekort. Eind september gebeurt dat zelfs met 5,5 minuut per dag. Hoe noordelijker je komt, hoe sneller dat gaat. Boven de poolcirkel gaat dat zelfs met ruim een kwartier per dag! Dat is ook niet zo gek als je bedenkt dat de daglichtperiode daar verandert van 24 uur per dag licht (middernachtzon) naar 24 uur per dag donker (poolnacht).