Macht over het weer

We zouden maar wat graag bepalen wanneer het gaat regenen, en vooral: wanneer niet. Ook dromen wetenschappers ervan om orkanen te bedwingen en de temperatuur op aarde binnen de perken te houden. Maar hoe goed is het weer echt te manipuleren?

Dubai, een van de oliestaatjes aan de Perzische Golf die samen de Verenigde Arabische Emiraten vormen, behoort tot de tien droogste landen ter wereld. Nu zijn ze daar, vooral dankzij de oliedollars, nogal goed in het uit de grond stampen van het ene fantastische bouwwerk na het andere, maar de droogte wordt – met een sterk stijgend aantal inwoners – een steeds groter probleem.

Er valt nog geen 100 millimeter regen per jaar en dus maakte Dubai in 2017 omgerekend zo’n 13 miljoen euro vrij voor het Rain Enhancement Research Program. Daarin wordt onderzoek gedaan naar allerlei manieren om meer neerslag te krijgen. Dat kon al, met wisselende resultaten, op de manier die KIJK in 1973 beschreef. Daarom zetten de oliestaatjes de afgelopen jaren meer dan tweehonderd keer vliegtuigen in om wolken te bestrooien (zie de illustratie). Volgens het meteorologische instituut van Dubai met succes, want de regenval in deze Golfstaten zou jaarlijks met 10 tot 15 procent zijn toegenomen.

Inzet van drones

Een andere methode die nu in de emiraten wordt bekeken, is de inzet van drones. Alya Al-Mazroui, directeur van het hierboven genoemde programma, vertelde in een interview met Arab News dat de drones instrumenten aan boord hebben die in de wolken een elektrische lading kunnen afgeven aan de luchtmoleculen. Die gaan dan als het ware aan elkaar kleven, waardoor ze te zwaar worden en als regen naar beneden vallen. Maar hoe effectief is weermodificatie nou echt? Organisaties die daarin gespecialiseerd zijn, geloven heilig dat de technologie werkt. Bij het begin van de Olympische Spelen van 2008, in Beijing, liet de Chinese regering 1100 raketten afvuren die waren voorzien van speciale chemicaliën, zodat een voorspelde stortbui al viel vóór hij de stad bereikte.

Uiteindelijk bleef het inderdaad gedurende de hele openingsceremonie droog, maar was dat te danken aan de raketten? Volgens wolkenwetenschapper Stephan de Roode van de TU Delft is daar geen sprake van. “Je kunt nooit perfect weer garanderen”, stelt hij. “Het is bekend dat sommige wolken zich na cloud seeding anders gaan gedragen, maar bij onweerswolken bijvoorbeeld is het onmogelijk om een regenbui tegen te gaan. In een onweerswolk zit de energie van een paar kerncentrales. Dan kun je strooien wat je wilt, maar je zult een wolk dan nooit helemaal uit kunnen melken.”

En wanneer droge landen als Zuid-Afrika, Zimbabwe, Israël en de Verenigde Arabische Emiraten het doen om extra neerslag te genereren, levert dat maar beperkt iets op. “Als het op de grond 30 graden is, moet je al op 4 à 5 kilometer hoogte seeden”, zegt De Roode. “Dan valt de regen zo lang naar beneden dat het water onderweg verdampt.” Je zou voor meer regen kunnen zorgen door zelf wolken te maken. Dat klinkt misschien als sciencefiction, maar het produceren van wolken is vrij eenvoudig; ze ontstaan namelijk als warme, opstijgende lucht afkoelt.

Aan het einde van de jaren zeventig probeerden wetenschappers in de Sovjet-Unie dat al op een wel heel spectaculaire manier. In de buurt van het Armeense Sevanmeer lieten ze zes straalmotoren brullen om zo de omringende lucht tot 1100 graden Celsius te verwarmen en een flinke stroom opstijgende lucht te produceren. En inderdaad: binnen een paar uur doemden er aan de strakblauwe hemel wolken op. Helaas kon het project niet worden voortgezet. De straalmotoren verbruikten veel te veel brandstof om de methode rendabel te maken.

Orkaan Katrina. Foto: NASA, genomen vanuit de GOES-12 satelliet

Orkaan Katrina

Orkanen te lijf

Weersbeïnvloeding blijft niet beperkt tot regenmanipulatie. Al jaren doen wetenschappers onderzoek naar het afzwakken van stormen, cyclonen of orkanen. En de voormalige Amerikaanse president Donald Trump vroeg zich publiekelijk af of je een orkaan niet zou kunnen stoppen door op een strategische plek een atoombom te laten ontploffen. Dat de wind dan grote hoeveelheden radioactieve neerslag over de aarde zou verspreiden, was kennelijk niet in hem opgekomen. Maar ook sommige wetenschappers komen met vreemde ideeën om een orkaan te lijf te gaan. Zo claimde de Amerikaanse meteoroloog William Gray dat je een orkaan kunt vertragen door schepen in het pad ervan te plaatsen en op het dek van die schepen aardolie te verbranden. Zijn landgenoot, de wapenonderzoeker Robert Dickerson, denkt dat een orkaan kan worden getemperd door hem met krachtige laserpulsen te bestoken.

Onstuimige orkanen en onweerswolken zijn daarvoor zeker nog een maa tje te groot. Maar blijft dat zo, of komt er ooit een tijd dat we alle touwtjes van het weer in handen krijgen? Herman Russchenberg, hoofd van het Climate Institute van de Technische Universiteit Delft, zegt daarover: “De atmosfeer is te turbulent om de macht over het weer te verkrijgen. Toeval blijft daardoor altijd een rol spelen, en dat kun je niet beheersen. Wel geloof ik dat de technieken beter worden en dat we stapsgewijs meer te weten komen over hoe we het weer kunnen beïnvloeden. Maar daar zit dus wel een grens aan.”

Regen als wapen

Weersbeïnvloeding kan ook als wapen worden gebruikt. Tussen 1967 en 1972, tijdens de Vietnamoorlog, voerden de Verenigde Staten Operatie Popeye uit om de vijand te hinderen. Door wolken met zilverjodide te bestrooien, probeerden de Amerikanen de moessonperiode te verlengen, zodat een cruciale aanvoerroute door de jungle onbegaanbaar werd. “Maak modder, geen oorlog”, luidde het devies van de piloten die deze missies uitvoerden. Inmiddels is het niet meer toegestaan om weersbeïnvloeding als wapen in te zetten. Op 18 mei 1977 – slechts vijf jaar na Operatie Popeye – werd het door de Verenigde Naties verboden.

Tekst: Kijk, Koen van Ekeren / Bewerking: André Kesseler Foto: Adobe Stock / Ints