Al 27 jaar geen Elfstedentocht meer!

Het is een droom van menig schaatsfan, een ijskoude winter waardoor we weer een ouderwetse Elfstedentocht kunnen schaatsen. Het is vandaag alweer 27 jaar geleden dat de laatste Elfstedentocht van start ging en de grote vraag is of die ooit nog gaat komen.

Inmiddels moet je zeker 30 jaar oud zijn om nog een actieve herinnering te hebben aan de Elfstedentocht van 1997 en 'de hel van 63' is alweer ruim 60 jaar geleden. Toen werd de zwaarste Elfstedentocht gereden in één van de koudste winters die Nederland ooit gekend heeft. Deze winter was zo koud dat je met je auto over het IJsselmeer kon rijden. De gevoelstemperatuur lag tijdens de Elfstedentocht tussen -15 en -18 graden!

Dit zijn temperaturen die wij al lange tijd niet meer hebben gemaakt in ons land. De laatste tijd hebben we zelfs te maken gehad met uitzonderlijk hoge temperaturen voor de tijd van het jaar. De komende tijd daalt de temperatuur wel, maar vandaag is het nog relatief zacht met maxima die uitkomen tussen 5 en 10 graden. Normale waarden voor begin januari liggen rond een graad of 5.

De komende dagen wordt het kouder en vanaf zaterdag komt het in de nachten op uitgebreide schaal tot vorst. Zondag liggen de temperaturen ook overdag rond het vriespunt. Toch is er natuurlijk nog veel meer nodig Elfstedentochtijs.

Lees hier wat voor weer er nodig is voor een Elfstedentocht.

Elfstedentocht 1986. Foto: Theo Albada Jelgersma.

De vooruitzichten naar volgende week en de tweede helft van januari zien er voor schaatsweer wel positief uit. Ook volgende week vriest het regelmatig in de nachten en maandag en dinsdag komt de temperatuur ook overdag nauwelijks boven het vriespunt uit. Later in de week blijft de vorst in de nachten aanwezig, maar overdag komt de temperatuur waarschijnlijk wel enkele graden oven nul uit. Later in januari wordt de verwachting onzekerder doordat zachtere lucht vanaf de oceaan wel dichterbij komt. Toch ligt de grens met koud winterweer nog steeds in de buurt van ons land, dus mocht de wind toch uit het noordoosten blijven waaien, dan zou het koude winterweer zomaar aan kunnen houden. Gaat de wind echter vanaf zee waaien, dan is het schaatsplezier snel verdwenen.

In 2012 waren we dichtbij

Misschien kan jij je het nog herinneren. De winter van 2011/2012 begon zeer zacht maar eind januari 2012 sloeg koning winter genadeloos toe. We kregen zelfs te maken met een officiële koudegolf in de Bilt en dat was de eerste keer sinds 1997. Voor een koudegolf moet het 5 dagen op rij overdag blijven vriezen, met daarbij in 3 nachten strenge vorst (minima < -10.0 graden). In 1997 kwam het toen wel tot een Elfstedentocht, maar in 2012 ging het helaas op de valreep net niet door. De dooi kwam iets te vroeg, en de ijsdikte was volgens de ijsmeesters in Friesland net niet dik genoeg. Door sneeuw op het ijs viel de ijskwaliteit en ijsgroei tegen.

IJsschotsen in februari 2012. Foto: Wouter van Bernebeek

Na 2012 hebben we alleen nog een regionale koudegolf gehad in januari 2013 en ook in februari 2021 was er een regionale koudegolf.

Krijgen we ooit nog 'it giet oan' te horen?

Door klimaatverandering worden onze winters steeds milder. Sneeuwdagen worden zeldzamer en ijsdagen zijn alles behalve een zekerheid in onze huidige winters. Hierdoor wordt de kans op een Elfstedentocht steeds kleiner. Toch komen er ook in een opgewarmd klimaat nog steeds koude periodes voor. Zo ook in februari 2021, toen er voor een korte periode ook op grote plassen zoals Loosdrecht kon worden geschaatst. Als we te maken hebben met een noorden- of oostenwind kan het nog steeds erg koud worden in onze omgeving. Toch is deze aangevoerde lucht wel minder koud dan bij een vergelijkbare situatie in het verleden. Het noordpoolgebied is inmiddels al bijna vier graden opgewarmd. De opwarming gaat daar extra hard. 

Elfstedentocht-1997-1280x600

De kans dat er de komende tientallen jaren ooit een Elfstedentocht plaatsvind is klein, maar hij is er wel! Momenteel is de kans op voldoende winterkou 8 procent, maar de kans op de Tocht der Tochten is kleiner omdat weeromstandigheden zoals sneeuwval roet in het eten kunnen gooien. Dat zagen we in 2012! Met veel geluk kan het dus nog een keer gebeuren. De doorgaande opwarming verkleint deze kans volgens het KNMI naar 1 procent in 2050 en aan het einde van de eeuw zijn de kansen verwaarloosbaar klein.