Dit is het hitte-eiland effect

Het is een bloedhete zomerdag. Nederland zucht onder temperaturen van meer dan 30 graden. Je fietst door het centrum van een stad, maar het is haast niet te doen zo heet is het! Zodra je de stad uitrijdt, is de hitte ineens een stuk beter te behappen. Hoe komt dat eigenlijk? In dit artikel kom je alles te weten over het hitte-eiland effect en wat gemeenten doen om de stad koeler te maken.

Het hitte-eiland effect is een fenomeen waarbij het in de stad op een hete dag veel warmer is dan op het platteland. Op zonnige zomerdagen met weinig wind kan dat soms 4 tot 8 graden schelen! Het wordt een hitte-eiland genoemd omdat de hete stad als een soort eiland omringd wordt door het koele platteland. Dat het in de stad zo heet kan worden heeft alles te maken met de bebouwing. Bakstenen, beton en tegels warmen namelijk veel meer op dan bijvoorbeeld een weiland en houden die warmte ook langer vast.

Je hebt het vast weleens gemerkt als je op een hete en zonnige zomerdag op blote voeten over je terras naar je gazon loopt. De tegels zijn zo heet dat het onprettig aanvoelt om overheen te lopen. Als je daarna in het gras gaat staan voelt het echt een stuk aangenamer aan onder je voeten. Aan het zand aan het strand kun je zelfs je voeten branden.

Kind zoekt verkoeling en speelt met water op hete zonnige zomerdag

Hitte in stadscentra door ‘street-canyons’

De heetste plekjes van de stad vind je in de binnensteden en in oude wijken met middelhoge flats en weinig groen. Dit soort wijken vind je vooral in steden als Amsterdam, Den Haag en Rotterdam, waar veel flats van vier verdiepingen hoog staan met smalle straten. In deze straten blijft de hitte als het ware hangen, waardoor het extra heet kan worden. Dat komt doordat niet alleen de weg door de zon opwarmt, maar ook de gebouwen die er omheen staan. De hitte wordt als het ware van de gebouwen de straat in gekaatst. Bovendien waait het op deze plekken minder hard en wordt de hitte niet weggeblazen. Niet voor niks worden dit soort plekken in de stad ‘street-canyons’ genoemd. Net als in grote natuurlijke kloven zoals de Grand Canyon in de Verenigde Staten, kan het er verschroeiend heet worden.

Niet alleen smalle woonstraten met flats zijn ‘hotspots’, ook op pleinen kan het bloedheet worden. De Dam in Amsterdam is zo’n beruchte hitteplek die je op een hete zomerdag beter kan mijden.

Gracht in Utrecht met zicht op de Dom op hete en zonnige dag in de zomer. Foto: Adobe Stock / HildaWeges.

Hitte-eiland effect ’s nachts extra vervelend

Niet alleen overdag is het in de binnensteden heet, ook ’s nachts blijft het erg lang warm. Je hebt het vast weleens gemerkt als je na een hete zomerdag lang op je terras of je balkon blijft zitten. De muren van je woning stralen nog een hoop warmte uit. En dat gaat de hele nacht door.

Bij een hittegolf wordt het hitte-eiland effect ’s nachts alleen maar groter. Tijdens de warmste nachten blijft het daardoor soms zelfs de hele nacht 25 graden. Het is dan ook bijna onmogelijk om je huis te koelen en de hitte maakt het slapen erg lastig. En als er eindelijk koele lucht komt met buien dan wordt het drukkend warm. Zeker als je door de buien je ramen dicht moet doen.

Wandelen in park met veel schaduw door bomen in Amsterdam. Foto: Adobe Stock / oksanahappy

Met deze maatregelen wordt het minder heet in de stad

Om het hitte-eiland effect tegen te gaan, is groen in de stad heel belangrijk. Bomen, perkjes en parken zorgen letterlijk voor verkoeling. Het is dus belangrijk dat er meer groen in de stad komt en niet minder, zoals nu vaak gebeurt. Veel bomen worden tegenwoordig namelijk gekapt, maar met het behoud van bomen creëer je juist koele schaduwplekken. Bovendien warmen de bladeren en takken van bomen veel minder op dan muren en straten, waardoor het dus koeler is.

Op een hete zomerdag neemt een jongen een duik in een waterplas in Groningen. Foto: Gerrit Draaisma.

Ook water in de stad heeft een verkoelend effect. Zeker overdag met een licht briesje over het water kun je de koelte goed voelen. Toch is water niet zaligmakend. Water warmt langzaam op en tijdens een hittegolf waarbij het dagen achter elkaar heet is, worden vijvers en grachten heel warm. Net als gebouwen stralen de waterpartijen ’s nachts hun warmte uit en het dampende wateroppervlak zorgt ook voor een hogere luchtvochtigheid, met een hogere gevoelstemperatuur als gevolg.

Een andere manier waarmee gemeenten voor meer koelte in de stad proberen te zorgen zijn bijvoorbeeld groene daken met sedum. Een groen dak wordt namelijk veel minder heet dan een zwart dak.