In tijden van aanhoudende droogte speelt de aanwezige grondsoort een belangrijke rol in hoe snel de grondwaterstand daalt en de droogte overlast geeft. In dit artikel lees je hoe dit zit.
Nederland kent allerlei verschillende grondsoorten, zoals veen, löss, zand, rivierklei en zeeklei. Ook zijn er grondsoorten die tussen zand en klei inzitten of er een mengsel van zijn, zoals silt of leem en zavel.
Zandgronden vinden we onder andere in grote delen van de provincies Noord-Brabant, Gelderland, Drenthe en Overijssel, maar ook de duinen aan de Noordzeekust zijn zandgronden. Zeeklei vinden we veel in Zeeland, Flevoland, Noord-Holland en Friesland. Rivierklei in de gebieden waar de grote rivieren stromen, zoals het Maasdal, het IJsseldal en uiteraard de Betuwe.
Wat het effect van droogte op veen is en waarom deze gebieden zo belangrijk zijn lees je in dit artikel.
Lees meer
Korrelgrootte van zand, silt en klei
Zandkorrels zijn kleiner dan 2 millimeter, maar de korrels zijn voor een groot deel wel met het blote oog te zien. Hoofdzakelijk bestaat zand uit fragmenten van gesteenten en schelpen.
Korrels kleiner dan 63 µm (µm = micrometer en 1000 µm = 1 millimeter) noemen we silt of leem. En als het merendeel van de deeltjes kleiner is dan 2 µm is de grondsoort klei. Kleideeltjes zijn doorgaans niet in de vorm van korrels, maar zien er meer uit platte plaatjes als je ze onder een sterke microscoop bekijkt.
Klei houdt water vast en is zeer vruchtbaar
Kleigronden zijn slecht waterdoorlatend. In droge tijden houden ze veel langer water vast. Mede door de plaatjesvorm is klei in staat om mineralen uit het grondwater vast te houden. Hierdoor is kleigrond vrijwel altijd zeer vruchtbaar.
Vanwege de veel grotere korrelgrootte laat zand water stukken beter door. In de landbouw heeft zandgrond als voordeel dat het veel beter bewerkbaar is dan klei. Er kan in de lente eerder worden gezaaid en oogsten is vaak ook veel gemakkelijker. Het nadeel is dat zandgrond gevoeliger is voor een periode van droogte. Het grondwaterpeil daalt dan veel sneller dan in kleigronden.
Verschil in gevolgen bij langdurige droogte
Zeer laag grondwater in gebieden met zandgrond heeft vooral gevolgen voor de flora en fauna. Planten en bomen krijgen het moeilijk doordat ze uitdrogen. Sloten en bosvennen komen deels droog te liggen, waardoor vissen en andere diersoorten sterven.
Bij kleigronden ontstaat veel minder snel een laag grondwaterpeil, maar als dit toch gebeurt kan het wel zeer grote gevolgen hebben. In gebieden met kleigrond zijn funderingen vaak van houten palen, die in natte grond moeten staan om te voorkomen dat ze gaan rotten. Bij droogte kunnen deze palen droog komen te staan, wat paalrot en verzakkingen veroorzaakt en daarmee schade aan gebouwen. Ook infrastructuur, zoals wegen en dijken, kunnen verzakken als kleigrond te veel uitdroogt.
