Waarom komt het boven sneeuw gemakkelijk tot strenge vorst?

Zonder sneeuw komt het in Nederland zelden tot strenge vorst, maar met een sneeuwdek gaat dit veel makkelijker. Soms zakt het kwik zelfs onder -20 graden! Hiervoor zijn wel ideale omstandigheden nodig. Lees in dit artikel waarom het boven een sneeuwdek zo hard kan vriezen.

De laagste temperatuur in Nederland ooit gemeten is -27,4 graden. Dit record staat op naam van Winterswijk en werd gevestigd op 27 januari 1942. Ook deze eeuw dook de temperatuur een keer onder -20 graden. Dit was op de vroege ochtend van 4 februari 2012.

Op beide genoemde dagen lag er een mooie laag sneeuw, waardoor deze ijskoude temperaturen mogelijk waren.

Stralingsbalans en het weer

De temperatuur op aarde is een resultaat van inkomende en uitgaande straling. De zon (inkomende straling) warmte de lucht overdag op en de aarde straalt 24 uur per dag warmte uit. Overdag is de stralingsbalans daarom vaak positief en ’s nachts negatief. Normaalgesproken warmt het hierdoor overdag op en koelt het ’s nachts af.

Deze afkoeling is niet onbeperkt. Uiteindelijk nadert de temperatuur in de nacht een nieuwe balans door de aanvoer van warmte uit de grond. Tijdens een rustige en heldere avond en nacht zal je daardoor zien dat de temperatuur in de avond hard daalt, maar in de nacht deze daling steeds meer afvlakt.

Weereffecten hebben een grote invloed op deze stralingsbalans. Bewolking tempert uiteraard de temperatuurstijging overdag, maar ook de temperatuurdaling in de nacht. Een groot deel van de straling die de aarde uitstraalt, wordt dan teruggekaatst door wolken.

Veel wind beperkt ook de temperatuurverschillen tussen dag en nacht. Dit komt doordat lucht in de onderste paar honderd meter op windrijke dagen steeds gemengd wordt. Ook kan de wind steeds koudere, of juist steeds warmere, lucht aanvoeren.

Maar welke rol speelt sneeuw nu bij strenge vorst?

De belangrijkste reden is dat het sneeuwdek fungeert als een soort dekentje. Zeker een vers sneeuwdek bevat veel lucht en heeft een hele goede isolerende werking. Warmte uit de bodem wordt daardoor nauwelijks meer toegevoerd aan de lucht. Daarnaast is een vers sneeuwdek wel een optimale uitstraler van energie. Tot slot reflecteert een wit sneeuwdek overdag zonlicht, waardoor het nauwelijks warmte opneemt.

Sneeuwdek geen garantie voor strenge vorst

Een (vers) sneeuwdek is geen garantie voor strenge vorst. Bewolking en veel wind kunnen de vorst temperen. Ideale omstandigheden voor een ijskoude nacht zijn: een vers sneeuwdek, brede opklaringen en heel weinig wind.

Sneeuw in Houten. Foto: Johnny Willemsen

Bij strenge vorst boven sneeuw gaat de temperatuur vaak jojoën

Temperatuurwaarnemingen in een ijskoude nacht boven een sneeuwdek beginnen vaak te jojoën. In 10 minuten tijd komt er ineens een paar graden bij en even later zijn ze er weer af. Deze korte temperatuurstijgingen hebben twee oorzaken.

Een heel klein beetje wind kan de lucht van verschillende hoogtes wat mengen, waardoor de temperatuur in het meetstation tijdelijk stijgt. In zo’n rustige, ijskoude nacht is de lucht op een aantal meter hoogte doorgaans warmer dan lucht dicht bij de grond.

Daarnaast kan het komen doordat mist of rijp ontstaan. Bij het ontstaan van rijp of mist bij vorst gaat waterdamp over in vaste vorm. Bij dit proces komt een beetje warmte vrij.

Is er strenge vorst komst? Dit lees je uiteraard in het meest uitgebreide weerbericht van Nederland.