Na zoveel dagen vorst kun je schaatsen

Schaatsen op natuurijs, het heeft iets magisch. Omdat het klimaat opwarmt kunnen we tegenwoordig steeds minder vaak op de schaats en dat maakt het des te specialer als het begint te vriezen. In dit artikel kom je te weten hoeveel dagen vorst nodig zijn om te kunnen schaatsen en hoe koud het moet zijn.

Begint het bij jou ook te kriebelen als je vorst in de weersverwachting ziet? Bij een beetje vorst breekt de schaatskoorts al uit in ons land, zou het lukken? Een ding is zeker: een paar graden vorst is niet genoeg om een mooie ijsvloer te laten ontstaan. Hoeveel dagen vorst nodig zijn om te kunnen schaatsen hangt af van de temperatuur van het water voordat een vorstperiode begint en hoe koud het wordt. Ook een stevige wind en sneeuw op het ijs belemmeren de ijsgroei. Daarnaast speelt de ondergrond een rol.

Februari 2012: extreme kou in verder zachte winter

Misschien herinner je je nog wel februari 2012. Het was toen ijzig koud in Nederland met temperaturen tot -23 graden. Zelfs met die enorme kou duurde het even voordat we massaal op de schaats konden. December 2011 en januari 2012 verliepen namelijk zacht en nat. Het water in meren en plassen was daardoor ruim boven nul toen het begon te vriezen. Uiteindelijk duurde het een paar dagen voordat het water bevroor.

Ook in 2021 kwam het in een zachte februarimaand tot een week echt winterweer en kon er anderhalve dag goed geschaatst worden op verschillende plekken.

Schaatsen. Foto: Jannes Wiersema

Dit weer is minimaal nodig om te kunnen schaatsen

Om snel een mooie ijsvloer te vormen moet het ’s nachts minimaal matig vriezen met temperaturen van -5 graden of kouder. Ook moet het kwik overdag niet of nauwelijks boven nul uitkomen. Als het de hele dag blijft vriezen kan het hard gaan. Na een dag of vijf is het ijs op plassen en vaarten dan al dik genoeg om op te kunnen schaatsen.

Op sintelbanen en skeelerbanen waar een laagje water op wordt aangebracht of zelfs laagje voor laagje wordt gesproeid of gedweild kun je al veel sneller schaatsen als het een beetje vriest. Sommige banen hebben aan een nachtje matige vorst al voldoende om hun deuren te openen. Na een paar uur dooi overdag is de schaatspret dan helaas wel voorbij.

De ijsbaan in Winterswijk kan vaak het snelste open, omdat de asfaltbaan daar op een ondergrond met piepschuimbeton is aangebracht. Door de isolerende werking van het piepschuim kan de bodemwarmte de baan niet bereiken. Op deze koude baan is in een nacht met matige vorst een ijslaag van 0,5-1,0 cm aan te brengen, waarna er geschaatst kan worden.

Met een paar dagen vorst schaatsen: de meest ideale omstandigheden

De klassieke winterinval is het droomscenario van de schaatsliefhebber. In dat scenario blaast een stevige noordoostenwind ijskoude lucht vanuit Siberië naar ons land. In een mum van tijd zakt de temperatuur ruim onder het vriespunt. Als er op dat moment ook nog eens een dik pak sneeuw valt is dat ideaal. Wanneer er sneeuw valt aan het begin van een vorstperiode kan het namelijk extra koud worden. Bovendien ligt er dan vaak nog geen laagje ijs. Sneeuw op het ijs zorgt ervoor dat het ijs niet of nauwelijks meer aangroeit. Het werkt namelijk als een soort dekentje, waardoor de ijskoude lucht het water onder het ijs niet kan afkoelen.

Na de inval van Koning Winter is het belangrijk dat de stevige noordooster tot bedaren komt. Een sterke wind zorgt er namelijk voor dat er wakken ontstaan in het ijs of grote vaarten zelfs niet eens dichtvriezen. Bovendien kan het met weinig wind veel harder afkoelen. Als de koude poollucht eenmaal in ons land is, er ligt sneeuw en het waait nauwelijks, dan kan het wel -20 graden worden! Het ijs groeit dan centimeters aan per dag. Je zou dan al in twee dagen het ijs op kunnen.

Overigens is het wel zo dat hoe dikker het ijs is, hoe langzamer het aangroeit. Dat is vooral van belang voor toertochten en uiteraard een Elfstedentocht. Voor de ‘gewone’ winterliefhebbers is een paar dagen extreme kou al genoeg om een hartverwarmend wintergevoel te krijgen.

Weten of het we binnenkort genoeg vorst krijgen om te kunnen schaatsen? Je leest het in het meest uitgebreide weerbericht van Nederland.